Travelguide: De Bourgogne

Als je me volgt op Instagram kan het je niet zijn ontgaan: ik was begin september elf dagen in de Bourgogne. Ik kan jullie natuurlijk niet mijn ervaringen en inspiratie die ik heb opgedaan ontzeggen! Ga jij naar de Bourgogne of ben je gewoon nieuwsgierig hoe mijn reis was? Lees dan snel verder in dit extra lange artikel!

Aangezien we weer even niet mogen reizen, de kerstvakantie in Nederland moeten doorbrengen en de zon hier nauwelijks schijnt, neem ik jullie graag digitaal mee naar de Bourgogne. Wil je weten wat een leuk tripje in Nederland is? Lees dan dit artikel.

De Bourgogne is één van de oudste streken van Frankrijk. Het is dit hertogdom waar de Bourgondiërs, die aan de wieg van de totstandkoming van de Nederlanden, hun machtsbolwerk begonnen.

Daarnaast is de Bourgogne één van de belangrijkste wijngebieden ter wereld. Naast de Bordeaux komen hier de meeste bijzondere wijnen vandaan. Zoals de Bordeaux Saint-Emillion kent als wijnhoofdstad, een soort Disneyland voor wijnliefhebbers, vind je in de Bourgogne Beaune. Dit charmante stadje kenmerkt zich door de Bourgondische, middeleeuwse bouw. Ook is het landschap geweldig: heuvelachtig, groen en veelzijdig.

Waar in de Bourgogne en hoe te bereiken?

Er is veel te doen, zien en proeven in de Bourgogne en het is een welvarendere streek. Ik wist nauwelijks waar ik moest beginnen. Bovendien is de Bourgogne groot en moet je dus goed nadenken waar je je uitvalsbasis kiest. Wij zaten op de rand van nationaal park Morvan en in de buurt van het kleine stadje Autun. Het was 45 minuten rijden naar Beaune en 50 minuten naar Dijon. Je kunt ook wat noordelijker zitten, in de richting van de mooie stad Auxerre, of westelijk in de richting de Loire. Je kunt ook juist oostelijker, tegen de Zwitserse grens aan verblijven en in het zuiden vindt je de zuidelijke wijngebieden rondom Mâcon. Wij zaten op de grens van de Sâone-et-Loire en de Côte d’or, een wereldberoemd langgerekt wijngebied in Midden-Bourgogne.

Alle gebieden hebben zo hun charme en er is overal voldoende te doen. Alles is goed te bereiken met de auto, maar je kunt ook vliegen of met de trein. Ik vind het zelf erg relaxt om met de auto naar Frankrijk te gaan, niet in de laatste plaats omdat je dan veel dozen wijn en boodschappen kunt meenemen! Lekker Radio Nostalgie aan en scheuren over de tolwegen en de Route du Soleil. Dank Century Autoverhuur voor de fantastische auto, service en upgrade: de Seat Leon station. Ik mis ‘m nog elke dag!

Geschiedenis: Het hertogdom Bourgondië

Het koninkrijk Bourgondië werd gesticht door Germaanse stammen in de vijfde eeuw na Christus. In 880 werd Bourgondië een hertogdom, dat tot bloei kwam onder leiding van de hertogen Filips de Goede en Karel de Stoute. Die eerste zorgt voor de eenwording van de Lage Landen (het huidige Nederland en België), die dan in het bezit zijn van de Bourgondiërs. De Bourgondiërs zorgden voor culturele bloei, vernieuwing en gecentraliseerd bestuur in de door hen veroverde gebieden. Daarmee waren ze hun tijd ver vooruit en lagen aan de basis van nieuwe kloosterorden en politieke bestuursvormen.

Door huwelijken en intriges bezaten de Bourgondische hertogen uiteindelijk zeventien provinciën die het Bourgondische Rijk omvatte. De Franse koning zag echter Bourgondië én alle veroverde landen van het Bourgondische rijk liever in bezit van de Franse kroon. Na de dood van Karel de Stoute, de laatste hertog die over het Bourgondische rijk zou heersen, lijfde de Franse koning grote stukken Bourgondisch land in tijdens de Bourgondische Successieoorlogen.

Zoals zo vaak in de geschiedenis kwam er ondertussen een nieuwe speler op het toneel: de Habsburgers, de voorouders van Karel V en Filips II. De hertogen van Bourgondië waren uitgespeeld en alle landen waren verloren. Alleen het originele hertogdom Bourgondië bleef over en speelde geen noemenswaardige rol meer op het strijdtoneel. Wil je meer weten over de geschiedenis van de Bourgondiërs, dan kan ik je het boek én de podcast De Bourgondiërs van Bart van Loo warm aanbevelen. Ik luisterde deze podcast ter voorbereiding van deze reis en vond het geweldig!

Verblijf in de Bourgogne: Kasteelvrouwe Beatrice

Wij verbleven op een geweldige locatie, namelijk in de kortgeleden verbouwde orangerie van Chateau du Pignon Blanc in het slapende plaatsje Brion. We hebben dit geboekt via Airbnb, waar vele chateaus opstaan. Ook op Booking.com kun je dit soort sfeervolle accommodaties vinden. Natuurlijk kun je ook verblijven op campings, zijn er in de stadjes hotels en langs de weg chambre d’hotes. Vele mensen hebben op het platteland naast hun eigen huis een oude schuur verbouwd tot accommodatie, de zogenaamde gîtes. Dit zijn vaak hele mooie, betaalbare accomodaties.

Onze orangerie had vier slaapkamers en drie badkamers. In de ommuurde tuin was het uitstekend toeven, de keuken was goed uitgerust en ruim opgezet en we hadden beschikking tot het zwembad van het chateau. Er was daarnaast een tennisbaan, een visvijver, een stuk bos en ik weet al wat niet nog meer. Het was ontzettend goed verzorgd, zullen we maar zeggen en dat alles onder het genot van prachtig uitzicht.

Er waren geen andere gasten, al ontvangt Beatrice, onze gastvrouw, ook gasten in het hoofdgebouw. Beatrice is een doortastende, typisch Franse hittepetit, die ons tot in de puntjes begeleidde tijdens ons verblijf. We werden uiterst hartelijk ontvangen door onze kasteelvrouwe en ze was ontzettend trots op haar chateau en de omgeving. Toen we vroegen naar Autun, het nabijgelegen stadje, en zeiden dat het een ‘klein stadje’ betreft, zei Beatrice chauvinistisch: “N’est pas grande, mais ce n’est petit non plus”. Trots op Autun dus!

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door Madame Sjalot (@madamesjalot)

Eten als een Bourgondiër

Kijk, het motto van deze site is: “Je leeft om te eten”. Ik kan niet anders dan onderstrepen dat ik ditzelfde levensmotto in de Bourgondiërs herkende. Ze heten natuurlijk ook niet voor niets Bourgondiërs, wat wij dan weer in Nederland gebruiken om levenslustige genieters te omschrijven. En dat doen ze heel erg goed.

Er zijn een aantal gerechten die je niet mag missen in de Bourgogne. Zo staat er op bijna elke kaart wel oeufs en meurette: gepocheerde eieren in een rode wijn saus. Escargots (wijngaardslakken) zijn, meestal geserveerd met kruidenboter, een Bourgondische delicatesse en dat moet je proeven. Crème de cassis, een likeur gemaakt van blauwe bessen is een typisch Bourgondisch drankje. Een drupje in de aligoté wijn en je hebt een Kir, zeker doen als aperitief! Daarbij serveren ze vaak gougeres, een soort kaassoezen met gruyère, die vreselijk lekker zijn. Vaak ook te koop bij de boulangerie.

Ook de Dijon mosterd is niet te versmaden. Vrijwel door de hele Bourgogne te koop, maar probeer een potje handgemaakte Fallot mosterd te krijgen, bijzonder genoeg verkrijgbaar in Beaune. Daar maken ze lapin à la moutarde (ook wel lapin à la Dijonaise) mee: konijn in een saus met die heerlijke mosterd. Zoals in heel Frankrijk, heb je ook in de Bourgogne vrijwel overal uitstekende terrines à la maison, wat wij beter kennen als paté. De Boeuf Bourguignon is misschien wel het beroemdste gerecht van de Bourgogne en dit gerecht van gestoofd rund moet je dan ook zeker proberen. Een wat minder bekend gerecht in Nederland is de jambon persillé, een terrine van grove ham met peterselie, welk zeker de moeite waard is.

Tot slot kent de Bourgogne, zoals elke Franse streek, regionale kazen. Zo heb je de smeuïge geitenkaas chèvre charolais uit het gebied waar wij vertoefden. De beroemdste Bourgondische kaas is echter de époisses, een gerijpte kaas van koemelk. Deze kaas ‘loopt’, dus buiten de koelkast smelt ie als het ware weg. De kaas stinkt ontzettend, een teken dat hij goed gerijpt is. Doe mij maar chèvre charolais!

Tot slot hebben de Bourgondiërs aan de connectie met Vlaanderen de voorliefde voor pain d’epices overgehouden. In het Nederlands is dit kruidkoek. De Bourgondiërs zoeten de kruidkoek volledig met honing. Van deze koek worden ook mini bolletjes gemaakt die gevuld worden met jam: de nonnettes.

Restaurants

In Frankrijk kun je over het algemeen uitstekend uit eten. Ik ga graag lunchen, waarbij je gebruik maakt van een formule du midi. Je krijgt dan twee of drie gangen die in rap tempo geserveerd wordt (je moet wel weer aan het werk, natuurlijk). Je ziet de Fransen dit vaak bestellen. Één van de restaurants waar we regelmatig gingen lunchen was Chateaubriand in Autun. De bediening was heel vriendelijk, het eten was goed qua productkwaliteit, bereiding en smaak en de porties waren Bourgondisch. De onglet à l’échalote (longhaas met sjalottenjus) van Charolais rund (dé koe van de streek) was één van de beste die ik heb gegeten.

Ik vind Tripadvisor tegenwoordig niet meer betrouwbaar. Ik lees me dus liever in via blogs. Maar een uitstekend alternatief zijn de rapporten van Gault-Millau (een Franse gastronomiegids) en Michelin. Michelin rijkt namelijk ook Bib Gourmands uit: restaurants waar je een driegangenkeuzemenu kunt eten voor maximaal 39 euro met een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding. Daarnaast raadt Michelin ook restaurants aan die geen ster of Bib ontvangen, maar toch zeer de moeite waard zijn. Gault-Millau geeft op eenzelfde wijze advies over restaurants. Bij beide partijen wordt je niet zomaar genoemd: het moet echt goed zijn. Dit blijkt dan ook in de praktijk een stuk betrouwbaarder dan recensies via Iens, Tripadvisor en Google, waar gasten zelf recenseren.

Je kunt in Frankrijk dus echt betaalbaar op hoog niveau eten. Eerlijk gezegd zijn de restaurants qua prijs-kwaliteit verhouding vaak beter dan in Nederland. Er zit ook veel matigs tussen, want zoals overal zijn ook in de Bourgogne vele toeristenfuiken.

Één van de restaurants met een Bib waar wij gegeten hebben en ik graag wil uitlichten is Le Comptoir in Autun. Het was een klein restaurant met een beperkte menu kaart: elke gang twee keuzes, meestal vis en vlees. De gerechten die geserveerd werden waren op topniveau. De wijn, een Saint-Veran uit de buurt, was geweldig en de bediening was zeer gastvrij, gevat en behulpzaam. In mijn aantekeningen staat drie keer het woord excellent! De entourage was ook prachtig: onder de rook van de kathedraal van Autun, waar rondom het sfeervolle plein idyllische Middeleeuwse straatjes uitwaaieren.

Bourgogne is de koningin van de wijn

Een van de belangrijkste redenen om naar de Bourgogne te gaan is toch wel de wijn. De Bourgogne heeft als belangrijkste druiven chardonnay, aligoté, pinot noir en gamay. De bekende wijnen Chablis en Beaujolais komen uit de Bourgogne. Ook kent de Bourgogne wereldberoemde wijnhuizen en -dorpen zoals Nuits-Saint-Georges, Pommard en Meursault, waar je langs kunt rijden of fietsen op de zogenaamde Route des Grands Crus. Je kunt naast witte en rode wijnen geweldige mousserende wijn halen in de Bourgogne: de crémant de Bourgogne, één van mijn persoonlijke favorieten.

Beaune is één van de twee wijnhoofdsteden van de wereld (samen met Saint-Emilion) en is een klein, maar erg chique stadje. Als wijnliefhebber is het zeker de moeite waard om hier een dag door te brengen en je te vergapen aan de wijnwinkels. Je kunt hier ook op vele plekken wijn proeven.

Het bezichtigen van wijngaarden was dit jaar wel een stuk lastiger, vanwege corona. Normaal vind vind ik het rondleidingen op chateaus altijd een beleving op zichzelf en een echte aanrader op vakantie. Wijnmakers hebben zonder uitzondering een geweldige passie voor het ambacht van wijn maken en weten dat goed over te brengen. Je kunt op veel plekken wijnproeven en dit hebben wij dan ook gedaan in Beaune bij het proeflokaal Millésimes à la Carte. De eigenaar was erg vriendelijk, had verstand van zaken (en kon dat goed overbrengen) en we hebben dan ook enkele dozen wijn aangeschaft.

Ook hebben we wijn bij een coöperatie van Nuiton-Beaunoy (de laatste coöperatie van de Côte d’or) bezocht. Hier worden wijnen gemaakt van druiven van verschillende domaines. Wijnen uit de Bourgogne zijn prijzig en dit drukt de kosten ietwat, dus is een goede tip voor de liefhebber!Het draagt te ver om hier alle details over de wijnen te noemen, maar ik kan je wel vertellen dat de wijnen van de Bourgogne écht de moeite waard zijn. Zó de moeite waard, dat ik heb besloten hier een apart artikel over te schrijven (houd de site dus in de gaten!).

Bourgogne: To do

Wijnproeven

Met stip op één is wijn proeven. When in Burgundy… Je hoeft niet per se dure wijnen te proberen. Je kunt in Frankrijk ook uitstekende wijnen voor een hele schappelijke prijs in de Hypermarché aanschaffen. Ik heb dit jaar zelfs twee dozen wijn uit de LeClerq meegenomen voor thuis. Laat het weer, de tijd en corona het toe? Dan is het bezoeken van een wijngaard een must! Bijkomend voordeel: bij de meeste wijngaarden kun je vaak de wijnen van het domaine proeven.

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door Madame Sjalot (@madamesjalot)

Beaune

Een bezoek aan de stad Beaune mag eigenlijk niet ontbreken bij een reis naar de Bourgogne. Deze compacte stad ademt cultuur, historie en natuurlijk wijn. Vooral het Hospice des Beaune is de moeite van het bezichtigen waard. In een wijnstad als Beaune mag een Musée du vin niet ontbreken! Ook zijn er vele uitstekende restaurants in Beaune en in de vele proeflokalen kun je wijn uit de streek proeven en aanschaffen.

Dijon

Met pijn in het hart schrijf ik dit op, maar: ik ben helaas niet in Dijon geweest. Ik keek hier enorm naar uit, maar vanwege een grote toename aan coronabesmettingen in Dijon was een bezoek aan de stad onverstandig. In Dijon is veel te bezichtigen. Het is de thuishaven van de Dijonmosterd, de crème de cassis en één van de mooiste markten van Frankrijk (Les Halles). Als culinair journalist had ik het allemaal heel erg graag willen zien en proeven. De kathedraal Saint-Bénigne schijnt prachtig te zijn, net als het Palais des Ducs, waar de beroemde Bourgondische hertogen hebben gewoond. Het centrum van Dijon is een bezienswaardigheid op zichzelf, met in het bijzonder de Rue des Forges. En natuurlijk kun je de Notre Dame en het klooster Chartreuse de Champmol niet overslaan.

Kastelen

Na vorig jaar de Loire bezocht te hebben, viel de Bourgogne allicht wat tegen op het gebied van kastelen. Dat was ook wel te verwachten, want je vindt nergens in Frankrijk zoveel kastelen als in de Loire. Echter, de Bourgogne heeft ook prachtige chateaus, die voor een groot deel open zijn voor publiek. Helaas lagen veel chateaus in de buurt van coronahaarden, waardoor, ik begin in herhaling te vallen, we helaas niet veel hebben bezocht. Soms mochten we zelfs alleen de buitenkant bezichtigen, zoals bij Chateau d’Epiry. Na urenlang rondrijden om überhaupt op plaats van bestemming te komen, was dit uitstapje toch enigszins een teleurstelling. Kijk dus van tevoren goed wat een chateau aanbiedt qua toegang!

In Chateau Sully, wat zeker de moeite waard was, mochten we een deel van het chateau bewonderen onder leiding van een gids. Chateau Sully wordt, zoals meeste kastelen in de Bourgogne, nog bewoond, dus is het gangbaar dat slechts een deel toegankelijk is voor publiek. Vooral de Côte d’Or heeft vele kastelen die open zijn voor publiek.

Parc régional du Morvan

De Morvan is een groot, bergachtig nationaal park midden in de Bourgogne. Het wordt daardoor getekend door prachtige vergezichten, heuvelachtig landschap en bos. In het park Morvan kun je uitstekend wandelen, mountainbiken, kanoën, wandelen en in alle rust vertoeven. Er zijn behoorlijk wat huisjes te huur die daadwerkelijk in het park staan, maar het nadeel daarvan is dat de basisvoorzieningen zoals boulangerie en supermarkt wel heel erg ver rijden zijn. Je kunt ook een dagje de rand van het park bezoeken.

Wat mij nog erg leuk leek, maar waar het helaas niet van is gekomen, is een bezoek aan Bibracte. Bibracte is een Gallische vestingstad gelegen in de Morvan. Het is tegenwoordig een (openlucht)museum en een archeologische vindplaats. Beiden zijn toegankelijk voor bezoekers.

Hypermarché

Ik word altijd erg gelukkig in de supermarkt op vakantie. Zoveel ingrediënten en producten die we hier niet in de supermarkt vinden! Een hypermarché vind ik helemaal geweldig. Hier heb je niet alleen eindeloze rijen blikjes met cassoulet, confit de canard, terrines, paté en rillettes. Maar ook versafdelingen met producten van hoge kwaliteit. Je kunt er kreeften kopen. Kreeften! In de supermarkt!

Je kunt er uitstekend souvenirs halen, want vaak verkopen ze vele regionale specialiteiten. Escargots, mosterd, honing, azijnen en ga zo maar door. Ik koop er siropen, confitures en je hebt er eindeloos keus in mosterdmayonaise (Amora is hier favoriet). Als je van eten houdt, is de supermarkt vaak de eerste plek om spullen voor thuis in te slaan. En ze hebben vaak een véél betere wijn- en drankafdeling, waar ook nog eens veel minder accijns op wordt geheven.

Voor mij is de hypermarché dus al een uitje op zichzelf. Tsja, een kinderhand is snel gevuld, zullen we maar zeggen, hè?

Bourgogne: de conclusie

Ik vond de Bourgogne een geweldige streek. Een geweld aan fantastische wijnen en een hoogstaande culinaire cultuur. Ik vond het landschap prachtig. Het was wat lieflijker dan de Loire en wonderschoon. De accommodatie hielp uiteraard ook mee. Daarnaast heeft Bourgogne vanwege de historische achtergrond toch ook weer een heel andere architectuur dan andere gebieden van Frankrijk, wat ik ook erg leuk vond. En je merkt dat het een rijk gebied is: de steden zijn goed onderhouden. Ik zou een ieder aanraden hier een keer naartoe te gaan. Als je een wijnliefhebber bent moet je er gewoon geweest zijn, door alle wijnhistorie die je hier kunt vinden.

Zelf hoop ik ook nog een keer terug te keren, al was het maar om alle uitstapjes die door corona in het water vielen alsnog te doen. Ik wil echt graag naar Dijon en er zijn ook nog vele restaurants die ik zou willen bezoeken. Kortom: een aanrader!

En, zijn jullie weleens in de Bourgogne geweest? Wat viel in de smaak en wat minder? Ik heb erg veel zin om te experimenteren met enkele Bourgondische gerechten, dus mocht je graag een recept willen zien, laat het me dan weten! Dat kan in de comments, op Facebook of op Instagram via @madamesjalot of #madamesjalot! Je kunt me ook mailen op info@madamesjalot.nl!

Cheers!