When the dog days are over: een culinaire achtergrond van de Hondsdagen
De hondsdagen, dat klinkt voor veel millenials niet als iets waar ze zich jaarlijks mee bezig houden. Toen het mij een paar jaar geleden ter ore kwam was het voor mij eigenlijk ook iets nieuws. Maar wat zijn de hondsdagen eigenlijk? De hondsdagen omvatten een periode in de zomer, waarin al het eten veel sneller bederft dan anders. Er zijn dus ook veel meer gevallen van voedselvergiftiging. In dit artikel bespreek ik wat de Hondsdagen nou precies zijn, hoe dit gedachtegoed ontstaan is en, misschien wel het belangrijkst: wat is er nou van waar? Moeten we in juli, dan wel augustus eten snel weggooien?
Een jaar of vijf geleden werd ik middenin de zomervakantie ineens doodziek. Ik had zware buikkrampen en het leek alsof mijn darmen door interne messteken uit elkaar gerukt werden. Ik had het koud, al was het 27 graden en ik was misselijk. Kortom, ik voelde me belabberd. Er was echter niemand in mijn omgeving met buikgriep. Mijn vader wist het direct: “Heb je iets gegeten dat buiten de koelkast lag?” Dat had ik. Deze hamburgers, om precies te zijn. “Oh, dan heb je voedselvergiftiging. Het zijn de hondsdagen, hè. Nóóit iets eten dat in augustus buiten de koeling lag!” Nou, hondsberoerd was ik zeker.
Het was voor mij iets compleet nieuws. Dus, toen ik me eenmaal beter voelde, ging ik op onderzoek uit. De hondsdagen vinden plaats tussen 20 juli en 20 augustus. De naam komt van de ster Sirius, in het Engels ook wel Dogstar genoemd, die de belangrijkste ster van het sterrenbeeld ‘hond’ is. Deze ster, de meest heldere aan de hemel, komt in juli en augustus voor de zon te staan.
De mystieke hondsdagen
Voor de oude Egyptenaren betekenden de hondsdagen de periode waarin de Nijl overstroomde. Dat kenmerkte zodoende een periode van grote vruchtbaarheid, want door het overstromen liet de rivier een laagje slib achter op de oevers. Hierop kon uitstekend landbouw worden beoefend in het verder toch overwegend droge Egypte.
Door de gehele geschiedenis werden er aan de hondsdagen allerlei mythische kenmerken toegedicht. Vrouwen zouden op hun valst zijn en mannen juist op hun zwakst. Wonden zouden niet goed genezen en aderlatingen ten allen tijde vermeden dienen te worden. Sowieso kon je maar beter niet ziek worden in deze periode: je werd veel zieker dan anders en “de dood was nabij”.
In John Brady’s Clavis Calendaria uit 1813 vinden we een aanwijzing voor onze huidige ideëen over de hondsdagen: ” De zee kookte, de wijn werd zuur, de honden werden gek, mensen werden gek van koorts, hysterie en razernij”. Geen gezellige periode dus, die hondsdagen…
Die angst voor “gekke” honden, of hondsdolheid, zoals ze dit later noemden, kwam ook in Nederland tot uiting. In Gelderland werd in 1826 besloten dat honden in deze periode niet los mochten lopen en moesten worden vastgelegd. Ook werd het de gewoonte om honden in deze periode te muilkorven uit vrees voor diezelfde hondsdolheid.
De hondsdagen bleven tot verbeelding spreken. Hugo Claus noemde in 1952 zelfs zijn tweede roman De Hondsdagen. En ook tegenwoordig kom je term (onbewust) regelmatig tegen. Bijvoorbeeld bij de New Yorkse band Florence + The Machine in het nummer “Dog Days are over”, de grootste hit van de band, als ook in Within Temptations “Dog Days”.
Keep it cool
Maar hoe zit het nou met eten en moeten we ons er nu nog zorgen om maken? En werd ik destijds toevallig ziek of schuilt er toch een kern van waarheid in de mysterieuze hondsdagen?
Voor de Grieken en Romeinen waren de hondsdagen een periode van enorme, verzengende zomerhitte. Deze periode is ook in Nederland (en België) de warmste periode van het waar. Dit is de periode waarin de meeste hittegolven zich voordoen, zoals ook in 2020 het geval was. Dat gaat, zoals we allemaal gemerkt hebben, gepaard met warm, klam, benauwd en broeierig weer. De perfecte omstandigheden voor bacteriën om zich te vermenigvuldigen.
Vroeger hadden mensen geen ijskasten en vriezers, waar we tegenwoordig meestal wel over beschikken. Voedsel dat ongekoeld in een dergelijke warme periode als we de afgelopen tijd hadden bewaard wordt, bederft inderdaad veel sneller dan wanneer je eten bijvoorbeeld in januari buiten de koelkast laat staan. Dit verklaart dan ook waarom mensen vroeger vaker ziek werden in deze periode en misschien zelfs waarom ze zo erg ziek werden. Het is een geval van voedselvergiftiging. In een periode waarin het zo warm is verlies je al veel meer vocht dan anders. Als je dan ook nog voedselvergiftiging oploopt, droog je nog sneller uit. Een bijverschijnsel van uitdroging en koorts is dat je gaat ijlen: je wordt een beetje gek.
In Twente was er dan ook vroeger een uitdrukking: “Wat men tijdens de hondsdagen spaart voor de mond, is voor de kat of hond”. Eten bederft inderdaad sneller in deze periode. Er zit dus wel degelijk een kern van waarheid in deze mythe. Het heeft echter weinig met de ster Sirius en het sterrenbeeld hond te maken. Het is gewoon de warmste periode van het jaar.
No worries
Moet je je hier nu erg zorgen om maken? Nee. Zolang je bederfelijke producten als vlees, vis, soja, zuivel, enzovoorts gewoon gekoeld bewaard, is er niks aan de hand. Toen ik destijds ziek werd in de zomer, had ik inderdaad die hamburgers de halve avond buiten de koelkast laten liggen. Dat was normaal geen enkel probleem geweest, want ze waren al gebakken, maar in een periode van langdurige hitte dus wel. Ik heb ervan geleerd en stop tegenwoordig altijd alles direct in de koelkast. Braaf, hè?
En, hadden jullie al weleens over de hondsdagen gehoord? Misschien wel eten weggegooid? En zijn jullie weleens ziek geweest in deze periode, zonder dat echt duidelijk was waar het door kwam? Ik hoor jullie verhalen graag! Laat het me weten via de comments, op Facebook, op TikTok of op Instagram via @madamesjalot of #madamesjalot.
Cheers!
- When the dog days are over: een culinaire achtergrond van de Hondsdagen
- Druk druk druk: Spicy, Asian salade van groentenoodles én een persoonlijk bericht
- Sticky toffee bananabread – Bananenbrood met karamelschotsen
- Eurovisie: Open up – Maak er je eigen feestje van
- Clubsandwich
