Help! Ik wil wijn proeven, maar ik weet niet waar ik moet beginnen!

Toen trouwe volger en dierbare vriend H. mij vroeg wat voor rode wijn hij nou eigenlijk moest kopen, ontdekten we samen dat dit een onderwerp is dat een artikel verdient. Hij wil graag iets wat hij lekker vindt, zoals wij allemaal, maar weet simpelweg niet waar hij moet beginnen. Eigenlijk weet hij niet eens zo goed wat hij nou echt lekker vindt. De wijnwereld is daarnaast een overweldigende. Maar dat is nergens voor nodig! Ik ging op onderzoek uit en kroop in de pen in een poging om hem én jullie te verlichten!

Ten eerste: je moet helemaal niks van mij, je mág. Het is belangrijk om je te realiseren dat wijn drinken en wijnproeven niet voorbehouden is aan een speciale, geheime elite. Een groep snobs die is opgeleid in het analyseren van wijn. Natuurlijk, die zijn er zeker en die zijn ook nodig! Ikzelf begin bijvoorbeeld met SDEN3 (het halen van je “wijnbrevet”) bij Martijn Fernhout van Barrel Wijnlokaal in Groningen. Het is alleen net als met eten: bijna iedereen doet het en iedereen vindt wel iets lekker of juist heel vies. Dat is dus met wijn niet anders. Zoals H. al aantoont: hij vindt wijn gewoon lekker maar wil zijn smaak weleens wat meer ontwikkelen. Dit artikel is voor de echte beginner, iemand die wel interesse heeft, maar geen flauw idee waar je moet beginnen. Er komt binnenkort ook een artikel online over hoe je een wijnproeverij organiseert voor de gevorderde beginner!

Maar hoe ontwikkel je je wijnsmaak en hoe ontdek je wat je nou echt lekker vindt? En welke verschillende smaken zijn er überhaupt? H. raakte al over z’n toeren toen ik hem vroeg wat hij graag lust qua wijn. “Ik weet niet al die termen hoor! Eh… Ik denk… Fruitig?” stamelde hij nerveus. En dat is dus juist nergens voor nodig. Je mag ook zélf bedenken hoe je iets vindt smaken. Dat ik iets fruitig vind smaken betekent namelijk niet dat jij dat ook vindt.

Smaak

En hoe komt dat nou? We hebben allemaal smaak, dit is nu eenmaal voorbehouden aan ons als zoogdieren. Smaak proef je op je tong en in de neus (maar later meer hierover). In elke mensenmond zitten tussen de 3.000 en 10.000 papillen, verspreid over je tong, verhemelte, slokdarm en zelfs wangen. Papillen zijn eigenlijk een soort receptoren die je smaak laten definiëren. Elke papil heeft 50 tot 100 smaakreceptoren.

Op de tong onderscheiden we de smaken zoet, zout, zuur, bitter en umami (hartig). Soms wordt vet als de zesde smaak gezien, wat handig kan zijn bij wijnproeven. Verder kun je zaken als temperatuur, pikant, metalig en tannines (stroefheid) onderscheiden op je tong. Dit is echter meer het gevoel dat het product in je mond geeft en minder de smaak.

Het meer complexe proeven, dus verder dan textuur en de vijf basissmaken, gebeurt eigenlijk in de neus. Het gaat om wat je ruikt. We noemen dat het bouquet (in de wijn een standaard term, maar dit geldt eigenlijk ook voor alles wat je eet). Doordat je tijdens het eten en drinken letterlijk met je neus bovenop het eten zit, draagt dit bij aan je perceptie van smaak. Dit is dus ook waarom een glas dat verkeerd in de vaatwasser heeft gestaan en daardoor geurt, zo onaangenaam is om uit te drinken.

Er zijn natuurlijk uitzonderingen denkbaar. Zo ruikt kaas, en dan specifiek Franse kaas, bijzonder onaangenaam. De zogeheten ‘poepkaasjes’ ruiken precies als dat: naar poep. Desalniettemin smaken ze uitstekend. Hetzelfde geldt voor de beruchte Zuidoost-Aziatische vrucht doerian. Ikzelf heb hier nog regelmatig nachtmerries van, zo smerig vond ik dat. Mijn eigen geur is overontwikkeld, en ik vermoed dat ik daarom niet door de rottende geur van vuilnis heen kon om de daadwerkelijke, delicate smaak van de vrucht te kunnen waarderen. Ik kan het aan jullie wel bekennen: ik moest overgeven na het consumeren van doerian. Maar goed, je moet alles eens proberen.

Acquired Taste

Sommige smaken moet je léren waarderen. We noemen dit acquired taste, waar ik helaas geen goede Nederlandse vertaling voor heb. Je smaak ontwikkelt zich van heel basaal naar steeds meer complex. Dit is dan ook waarom Olvarit eigenlijk naar niks smaakt, want baby’s en peuters hebben nog geen complexiteit in hun smaak opgebouwd. Tegelijkertijd is dit vaak waar het “misgaat”, want juist jonge kinderen kun je met veel verschillende smaken kennis laten maken om hun complexe smaak te ontwikkelen. Je leert dan ook om steeds meer nuances in smaak te ontdekken. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is mijn eigen ervaring dat de meeste kinderen open staan om spelenderwijs smaken te ontdekken.

Ik zal op een later moment verder ingaan op de ontwikkeling van smaak bij kinderen en hoe je dit kunt stimuleren, maar voor nu is het van belang dat je begrijpt dat je ook je eigen smaak kunt uitdagen. Voorbeelden van acquired taste zijn bijvoorbeeld olijven, truffel, oude kaas en, jawel, rode wijn! Het kost dus even de tijd om de smaak van rode wijn te leren waarderen.

Proeven = leren = onderscheiden

En zo moet je het wijnproeven eigenlijk ook zien. Je weet misschien niet meer dan het onderscheid tussen rood, wit en rosé. En dat is helemaal prima. De volgende stap is om het verschil te leren tussen zoet en droog, om uiteindelijk ook daarin weer nuances te leren ontdekken. Vergelijk het met kleuren. Vroeger zag je alleen zwart en wit, vervolgens kwamen daar geel, rood en blauw bij. Dat groeide uit tot paars, groen, bruin en oranje. Maar tegenwoordig zie je niet alleen dat iets oranje is, je ziet dat het “warm terracotta” is, of dat iets niet alleen paars is, maar lila.

In feite is het met wijnproeven (en met eigenlijk alles) hetzelfde. Door ervaring op te doen met verschillende wijnen zie je steeds meer verschillen. In mijn studie geschiedenis noemden we leren het maken van onderscheid. Door steeds meer onderscheiden te maken, leer je de nuances kennen en krijg je steeds meer vat op subtiliteiten, oftewel de smaak.

Als we dat extrapoleren naar wijn, leer je dus wat je lekker vindt of misschien juist minder lekker. En wat je wanneer lekker vindt, of bij welk eten goed vindt passen. Daarmee is smaak in het algemeen, en wijn in het bijzonder, dus iets zeer persoonlijks. Toen wij vorig jaar bij The Jane in Antwerpen gingen eten, een restaurant van topchef Sergio Herman met twee Michelinsterren, kregen we bij het nagerecht een bijzondere wijn. Mijn tafelgenoten vonden deze wijn héérlijk. Ik vond het smaken (of eigenlijk vooral ruiken) naar ui en bieslook. Ik vond het ook echt NIET lekker, hoe bijzonder de wijn verder ook moge zijn. En dat geeft ook niet, het was gewoon niet aan mij besteed.

Wijn proeven is dus vooral ontdekken wat jíj lekker vindt!

Maar hoe ontdek je dat dan?

Hoe ga je het dan aanpakken, dat leren maken van onderscheid? Nou, vriend H. was eigenlijk al op weg. Hij wist in ieder geval dat hij graag wat meer wilde leren over zijn eigen smaak met betrekking tot rode wijn. Hij had dus al de nodige zelfkennis opgedaan. Ben je nog niet zover, dan is er ook geen man overboord. Aangezien er duizenden druiven zijn en miljoenen soorten wijn, zou ik beginnen met het simpel te houden.

Meestal beginnen mensen met het proeven van witte wijn. Ik adviseer om verschillende witte wijnen te kopen. Dat kan echt gewoon in het begin in de supermarkt. De Lidl heeft bijvoorbeeld heel aardige, betaalbare wijnen, evenals de HEMA. Ik snap heel goed dat je niet meteen vijftien euro per fles wilt uitgeven, alleen maar om te ontdekken wat je lekker vindt. En eerlijk is eerlijk, als je nog geen smaakervaring hebt opgebouwd, is het ongelooflijk moeilijk om die verschillen al direct te proeven. Dus begin gewoon simpel en goedkoop. Het moet vooral leuk zijn (en blijven!).

Aangezien je verschillende wijnen naast elkaar gaat proeven, is het allicht leuk om dit met andere te doen. Anders blijf je maar zitten met al die aangebroken flessen. Mijn Hollandse, zuinige hart huilt bij die verspilling. Ik raad aan om, als je net begint met proeven, niet meer dan vier wijnen per sessie te proeven. Zo kun je ook nog eens heen en weer tussen de wijnen. Kies uit de onderstaande lijstjes vier wijnen, zorg voor voldoende water en schone glazen. Ik raad het gebruik van wijnglazen aan, omdat die het bouquet (dus de geur) van de wijn goed naar boven brengen. Zoals je ondertussen weet proef je voor een groot deel met je neus.

Het proeven

Schenk een klein bodempje in een glas (als je bij een echte proeverij bent, kunnen er 18 proefglazen uit een fles!). Draai de wijn rond in het glas. Dit noem je walsen. Je kunt, als je dat leuk vindt, kijken naar de kleur, maar dat is op dit moment niet noodzakelijk. Begin met proeven door aan de wijn te ruiken en bedenk waar je het aan doet denken of wat voor gevoel het je geeft. Vervolgens neem je een klein slokje en daar mag je best een beetje bij smakken om de wijn beter te proeven.

Zonder het al te ingewikkeld te maken kun je in eerste instantie in simpele termen proberen te bedenken wat je van de wijn vindt. Denk dan aan zaken als de vijf basissmaken: zoet, zout, zuur, bitter en umami. En ook gewoon in: lekker, niet lekker. Kijk of je iets sappig vindt smaken, of juist droog. Voelt de wijn fris of vol in je mond en wat vind je daar dan vervolgens van. Wil je het compliceren, denk dan aan ingrediënten die je al kent. In veel wijnen herken je bijvoorbeeld fruitsoorten zoals perzik, rood fruit, appel of smaakmakers als vanille, chocolade, toffee of kruidnagel. Er zijn soms ook hele ‘gekke’ dingen te ontdekken in wijn zoals rook, hout, bloemen, leer en zelfs kattenpis! Niks is dus gek als je het denkt te ruiken of proeven.

Als je fanatiek bent, kun je natuurlijk ook opschrijven wat je van elke wijn vond. Let daarbij dan vooral op de druif, zodat je de volgende keer weet wat je zo’n beetje van de betreffende druivensoort (of blend) vond.

Na elke wijn kun je je smaak neutraliseren door water te drinken. Je kunt tot slot de wijnen met elkaar vergelijken. Klets lekker met elkaar over wat je denkt te proeven en maak plezier. Het moet vooral leuk zijn!

Wijnlijsten voor beginners

Hier vind je de meest populaire druiven waarvan wijn wordt gemaakt, die eenvoudig te verkrijgen zijn in de welbekende grootgrutters. De opbouw van de lijstjes is tevens de volgorde waarin je de wijn proeft: van zoet naar droog, van licht naar vol. Ik geef expres geen verdere toelichting over de specifieke druiven, zodat je blanco de wijnen kan proeven. In dit stadium maakt het eigenlijk vrij weinig uit wat ík over een specifieke druif te zeggen heb. Rosé sla ik voorlopig over, omdat een rosé eigenlijk een héle lichte rode wijn is. Om de boel niet onnodig te compliceren, houden we het dus bij witte en rode wijn en laten we rosé, mousserende wijn, dessertwijn, port en andere buitenissige wijnen buiten beschouwing.

Witte wijn

• Pinot Gris/Grauburgunder
• Pinot Blanc/Weissburgunder
• Grüner Veltliner/Gruner muskateller
• Riesling
• Sauvignon Blanc
• Verdejo
• Chenin Blanc/Steen
• Trebbiano
• Gewürztraminer
• Viognier
• Chardonnay

Rode wijn

• Pinot Noir/Spätburgunder
• Gamay (Beaujolais)
• Grenache/Garnacha
• Zinfandel/Primitivo
• Merlot
• Carmenere
• Sangiovese
• Nebbiolo
• Tempranillo (Rioja)
• Cabernet Sauvignon
• Pinotage
• Shiraz/Syrah
• Malbec/Côt

Ik ben heel benieuwd naar jullie ervaringen met wijn! Hebben jullie al wat van deze lijstjes geproefd? Wat vind je nou echt heel lekker en wat absoluut niet? Of heb je nog specifieke vragen over proeven en wijn? Laat het me weten in de comments of op Instagram via @madamesjalot of #madamesjalot!

Cheers!

P.s. Je kunt natuurlijk ook altijd nog beginnen met Sangria!